Humus toprağın ömrü olarak bilinmekte ve Latincede toprak anlamına gelmektedir. Humus, organik atık maddelerin toprak altında çürümesi ve mikroorganizmalar tarafından parçalanması sonucu oluşmaktadır.
Topraktaki bitki ve hayvan atıkları mikroorganizmalar tarafından tamamen bozulduğunda süngerimsi, gözenekli bir yapıya sahip olan, hümik maddeler içeren humus yapısı oluşmaktadır.
Humusta bulunan hümik maddeler aşağıda verilmiştir:
- Hümik asit
- Fulvik asit
- Humin
Yukarıda belirtilen hümik maddeler toprağa eklendiğinde mahsul veriminde önemli ölçüde artışlar gözlemlenmektedir. Hümik asit ve diğer hümik maddeler, besin öğelerini topraktan bitkinin köklerine taşımaktadır.
Bu son derece önemli olan maddelerin üst toprağa eklenmesi, toprağın yenilenmesine katkı sağlayarak permakültürün devamlılığını da desteklemektedir.
Humus ve Kompost
Humus ve kompost terimleri birbirinin yerine kullanılmaktadır. Fakat humus, tamamen bozunmuş, parçalanmış bir kompost yapıdır. Komposttaki organik atıkların tamamen parçalanıp humus haline gelmesi yıllar almaktadır.
Toprağa kompost eklendikten sonra organik atıklar, böcekler, bakteriler, mantarlar ve mikroorganizmalar tarafından parçalanarak çürüme işlemi humus yapısı oluşana kadar devam etmektedir. Bu mikro boyuttaki hareketler kompost eklenen toprağın yavaş yavaş zenginleşmesini sağlamaktadır.
Topraktaki humus miktarı verimliliğin en önemli göstergelerinden biridir. Humusun toprağa, bitkiye ve ekosisteme olan faydaları şunlardır;
- Humus, topraktaki nemi tutmaktadır. Humus toprağa süngerimsi ve gözenekli bir yapı sağlamakta, böylece ihtiyaç duyulduğunda suyu depolayabilmektedir. Ağırlığının yüze 80-90’ı kadar su tutabilen bu yapı kuraklık direncini de arttırmaktadır.
- Humus, toprağın gevşemesini sağlamaktadır. Bu özelliği nedeniyle toprakta bulunan humus yapısı daha iyi havalandırma imkanı sunmaktadır. Topraktaki humus yapısı yeterli olmadığında hava ve suyun geçişini engelleyen bir kabuk yapısı oluşmaktadır. Böylece, toprak ufalanan bir yapıya sahip olmakta ve oluşan bu kabuk yapı, oksijenin topraktan bitki köklerine geçişini engellenmektedir.
- Humus yapısı, toprağı sıcak tutmaktadır. Humus bakımından zengin toprağın rengi koyu kahverengi olmakta ve koyu renginden dolayı güneş ışığını toprağa çekmektedir. Bu durum özellikle kış aylarında soğuk toprağın ısınmasına yardımcı olmaktadır.
- Humus, bitkilere besin sağlamaktadır. Besin açısından oldukça zengin olan bu yapı, organik maddelerle beslenen mikroorganizmalara ev sahipliği yapmaktadır. Humus yapısının oluşumu için kompost ya da gübre kullanıldığında toprağın mikrobiyal aktivitesi artmakta ve bu durum toprağa besin sağlamaktadır. Yapılan araştırmalara göre humusta bulunan doğal ve tarımsal en önemli besinlerden birinin azot olduğu bilinmektedir.
- Humus yapısı, toprağı korumaktadır. Humusun biyokimyasal yapısı, ayrıca optimum koşulları korumaktadır. Bu yapı toksik ve ağır metallerin ekosisteme karışmasını önleyen bir filtre görevi görmektedir.
- Humus yapısı, mikorizayı korumaya yardımcı olmaktadır. Mikoriza, bitki köklerinin sağlığını destekleyen, bazı bitkilerin kökleriyle ortak yaşam, simbioz ilişkisi geliştirmiş oldukça faydalı bir mantar türüdür. Bu faydalı mantarlar, toprağa besin ve patojenik bir koruma sağlayan doğal biyo-gübre olarak bilinmektedir.
